Kościół parafialny świętego Bartłomieja Apostoła w Jezioranach

Kościół św. Bartłomieja Apostoła

Pierwszy kościół w Jezioranach wybudowano już około 1345 roku. Uposażył go w dekrecie lokacyjnym z 5 lutego 1338 roku biskup Herman z Pragi. Obecna świątynia powstała w latach 1360-1390. W XV wieku korpus nakryto sklepieniem gwiaździstym. W 1912 roku budowlę przedłużono o dwa przęsła ku wschodowi, dobudowano także nową zakrystię i kruchtę od północy oraz podwyższono wieżę o dwie kondygnacje. W 1913 roku przeprowadzono remont starszych części kościoła. Ostatni gruntowny remont kościoła przeprowadzono w latach 1989-92. W 2022 r. zostało wymienione poszycie wieży kościoła. Konserwację ołtarza głównego i bocznych ołtarzy przeprowadzono w latach 2005-2010 oraz 2022.

Jest to kościół gotycki, orientowany, murowany z cegły na niskiej podmurówce z kamieni polnych. Od strony północnej znajduje się piętrowa zakrystia, od południa – kruchta, natomiast od zachodu – kwadratowa, czterokondygnacyjna wieża, prawie całkowicie wciągnięta w obręb korpusu. W dolnej części wieży znajduje się kruchta przykryta sklepieniem gwiaździstym, do której prowadzi portal ostrołukowy o profilowanych ościeżach (podobny portal prowadzi z nawy do zakrystii). Wyższe kondygnacje podzielone zostały ostrołukowymi blendami. Całość zwieńczono dachem dwuspadowym i szczytami schodkowymi. Nawę główną przykryto sklepieniem gwiaździstym, wspartym na ośmiobocznych filarach, w nawach bocznych zastosowano sklepienia sieciowe. Korpus trójnawowej hali od zewnątrz został oszkarpowany. Zdobią go ostrołukowe okna, gzyms, tynkowany fryz wieńczący, a także szczyty sterczynowe i tynkowane blendy ostrołukowe. W zakrystii i kruchcie zastosowano szczyty uskokowe, ze sterczynami na zakończeniach stopni, dekorowane ostrołukowymi blendami. W fasadzie kruchty znajduje się metalowa płaskorzeźba z popiersiem Matki Boskiej z Dzieciątkiem i napisem dotyczącym pożaru z 1873 roku.

Wystrój i wyposażenie wnętrza są niejednolite i pochodzą z XVIII i XIX wieku. Barokowy ołtarz główny został wykonany w 1734 roku w warsztacie Jana Chrystiana Schmidta w Reszlu. Umieszczono w nim obraz Ostatniej Wieczerzy oraz rzeźby św. Walentego, Burcharda, Iwona, Albana, Konstantyna, Krzysztofa, Antoniego, Jana Nepomucena, Floriana i jednego nie rozpoznanego.

W kościele znajduje się sześć ołtarzy bocznych:
– ołtarz boczny barokowo-klasycystyczny z końca XVIII wieku, ustawiony przy trzecim filarze północnym i wyposażony w obraz św. Barbary z XVIII wieku i alegoryczne rzeźbione postacie kobiece,
– ołtarz boczny klasycystyczny z pierwszej połowy XIX wieku, ustawiony przy trzecim filarze południowym, z rzeźbionymi postaciami św. Piotra i św. Pawła oraz obrazem Ukrzyżowania namalowanym przez Kabath’a w 1864 roku,
– ołtarz boczny klasycystyczny, wykonany przez stolarza Kleina w pierwszej połowie XIX wieku, ustawiony przy czwartym filarze północnym, z obrazem przedstawiającym Modlitwę w Ogrójcu z końca XVIII wieku, obrazem Matki Boskiej Bolesnej z 1893 roku oraz dwoma alegorycznymi postaciami kobiecymi z drugiej połowy XVIII wieku,
– ołtarz boczny klasycystyczny, wykonany przez stolarza Kleina w pierwszej połowie XIX wieku, ustawiony przy czwartym filarze południowym, z obrazem, św. Anny uczącej Matkę Boską oraz figurami archaniołów: Rafała i Gabriela,
– ołtarz boczny klasycystyczny z około 1850 roku, ustawiony w nawie północnej, z obrazem św. Jana Nepomucena, namalowanym przez Kabath’a w 1866 roku oraz figurami św. Mikołaja, św. Augustyna oraz Biskupów,
– ołtarz boczny barokowy (różańcowy) z początku XVIII wieku, ustawiony w nawie południowej, z obrazem Matki Boskiej Różańcowej ze św. Dominikiem i Katarzyną Sieneńską oraz z figurami: Madonny, św. Dominika, św. Katarzyny. Wykonany ok. 1710 r. w warsztacie reszelskiego rzeźbiarza Krzysztofa Peuckera.

Tabernakulum oraz figury aniołów pochodzą z warsztatu rzeźbiarskiego Chrystiana Bernarda Schmidta z Reszla. Ambona z herbem fundatora i inicjałami G.B.E.C. pochodzi z pierwszej połowy XIX wieku. Z tego samego okresu pochodzi barokowo-klasycystyczna kaplica chrzcielna. W kościele znajdują się także trzy rzeźbione anioły z XVIII wieku, późnobarokowy krucyfiks, epitafium burmistrza jeziorańskiego Szymona Rogalli z 1763 roku.

Odpust – 24 sierpnia w święto patronalne św. Bartłomieja Apostoła.

/Informacje w większości zaczerpnięto z multimedialnego Leksykonu Kultury Warmii i Mazur/